Η ανατομία ενός μη προσδοκώμενου αποτελέσματος

Του ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΠΑ*

Όσο πραγματικό ήταν το αποτέλεσμα των πρόσφατων ευρωεκλογών, άλλο τόσο πραγματιpa;ό ήταν και το φαινόμενο της δημοσκοπικής μας ανόδου πριν ένα χρόνο περίπου.

H μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτών των δύο μεγεθών, προσδιόρισε τον βαθμό δυσαρέσκειας μέσα στις γραμμές μας.

Το πρόβλημά μας, σήμερα, δεν είναι μόνο να δούμε αν δικαίως υπάρχει αυτή η δυσαρέσκεια, αλλά να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο και να μετρήσουμε το μπόι μας μπροστά στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε και σε αυτές που επέρχονται.

Για να προϊδεάσω λοιπόν όσους θα διαβάσουν αυτές τις γραμμές, πρέπει να πω ένα από τα συμπεράσματα, στο οποίο κατέληξα πολύ πριν από τις εκλογές.

«Οι Ελληνίδες και οι Έλληνες που δημοσκοπικά μας έδειχναν την προτίμησή τους, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, δεν είχαν πειστεί από τη γενική πολιτική μας, ούτε από την πολιτική μας πρόταση. Αλλά κι εμείς ως ΣΥΝ, και πολύ περισσότερο ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν είχαμε τη δυνατότητα να μετατρέψουμε τη δημοσκοπική προτίμηση σε πολιτική στήριξη».

Η δημοσκοπική μας άνοδος εμφανίζεται σε μια περίοδο κρίσης του πολιτικού συστήματος.

H κυβέρνηση βυθιζόταν στα σκάνδαλα. Οι πολιτικές της αναπαρήγαγαν την κρίση. Τα βασικά χαρακτηριστικά της προέρχονται από το στρατηγικό αδιέξοδο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, αλλά και από τις νεοφιλελεύθερες επιλογές της Ε.Ε. και την αδυναμία της να απαγκιστρωθεί από το άρμα των ΗΠΑ.

Την ίδια περίοδο, το ΠΑΣΟΚ αντιμετωπίζει σοβαρά εσωτερικά προβλήματα χωρίς να κατορθώσει, μέχρι και σήμερα, να αρθρώσει μια διαφορετική πολιτική από αυτήν των κυρίαρχων πολιτικών δυνάμεων της Ε.Ε. Στο διάστημα αυτό, ωστόσο, κατόρθωσε να σιγάσει τους εσωτερικούς του κραδασμούς.

Μέσα στο κλίμα αυτό, ο ΣΥΝ και ο ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσαν τη δημοσκοπική επιλογή σημαντικής μερίδας πολιτών διότι:

Ο ΣΥΝ έχει διαγράψει μια μακρόχρονη πολιτική ιστορία που τον προσδιορίζει ως δύναμη της αριστεράς, στα αριστερά του ΠΑΣΟΚ, με ιδιαίτερη κριτική και αδογμάτιστη σκέψη, με βαθύτατη δημοκρατική παράδοση. Επίσης έχει καταγραφεί ως ευρωπαϊκή δύναμη. Αυτό στη συνείδηση του λαού σημαίνει σύγχρονη δύναμη. Τέλος, αποτελούσε τη δεύτερη επιλογή για ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού. Η υποδειγματική εναλλαγή στην ηγεσία του ΣΥΝ και η συντροφική συμπεριφορά όλων των πλευρών επιβεβαίωνε αυτήν την παράδοση. Ο λαός με βάση και τις τελευταίες μάχες μέσα και έξω από τη Βουλή κατέγραψε  τον ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ ως την πιο αποτελεσματική αντιπολιτευτική δύναμη, καθώς μάλιστα σε ένα μεγάλο μέρος του επικρατεί η άποψη ότι Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ λίγο ώς πολύ ταυτίζονται. Η αναγνώριση του ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ ως της πιο αποτελεσματικής αντιπολιτευτικής δύναμης ποτέ δεν συνοδεύτηκε και με αντίστοιχη προτίμηση στην πολιτική μας πρόταση, για αλλαγή του πολιτικού σκηνικού και κυβέρνηση της ευρύτατης αριστεράς με κορμό τις δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ.

Ένα πρώτο λοιπόν συμπέρασμα είναι ότι η αναγνώριση ως δημοκρατικής, σύγχρονης και πιο αποτελεσματικής αντιπολιτευτικής δύναμης δεν συνεπάγεται αυτόματα επιλογή του λαού για την εναλλακτική μας πρόταση.

Εδώ είναι η μεγάλη πρόκληση για μας. Θα έλεγα και το μεγάλο δίλημμα. Θα ακολουθήσουμε μια γενική διάθεση του λαού για κυβέρνηση συνεργασίας ή θα παρέμβουμε για να στρέψουμε την προτίμηση του λαού προς την δική μας πρόταση;

Με βάση τα σημερινά δεδομένα, δηλαδή τις πολιτικές του ΠΑΣΟΚ, την πρόσφατη ιστορία του (το ΠΑΣΟΚ είναι μέρος της κρίσης) και τους συσχετισμούς δυνάμεων, οι απόψεις και οι πολιτικές της αριστεράς δεν μπορούν να γονιμοποιηθούν σε μια τέτοια συνεργασία. Τα πρόσφατα παραδείγματα, όσων το ετόλμησαν, δείχνουν ότι ενσωματώθηκαν σ' αυτό και δεν το επηρέασαν στο ελάχιστο.

Νομίζω ότι η επιλογή μας να κερδίσουμε τη μεγαλύτερη θετική προτίμηση του λαού με βάση την πρότασή μας είναι σχεδόν μονόδρομος.

 

Ό,τι έγινε στις ευρωεκλογές δεν ήταν ένα ξαφνικό συμβάν

Όμως η εναλλακτική επιλογή για τους πολίτες, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την αριστερά, απαιτεί και μια σειρά άλλες προϋποθέσεις. Πρώτα και κύρια ισχυρούς δεσμούς με το μαζικό κίνημα, με το εργατικό κίνημα, με τα κινήματα γειτονιάς, με ισχυρή αυτοδιοικητική παρουσία και φυσικά με ισχυρές πολιτικές κινήσεις παντού. Εδώ δεν πήραμε καλό βαθμό.

Ακόμα και στην περίοδο της δημοσκοπικής μας άνοιξης, οι δεσμοί μας με τον λαό δεν βελτιώθηκαν. Νομίζω ότι δεν υπήρξε καν ένα σχέδιο, μια κάποια μέριμνα για να προσεγγίσουμε και να οργανώσουμε αυτόν τον κόσμο.

Δεν είναι τυχαίο, θα έλεγα ότι ήταν και ένα καμπανάκι, όταν στις φοιτητικές εκλογές, σχεδόν αμέσως μετά τις καταλήψεις, οι δυνάμεις που πρωτοστάτησαν σ’ αυτές δεν εισέπραξαν στην κάλπη τη δυναμική του κινήματός τους.

Ασφαλώς το πρόβλημα δεν είναι οργανωτικό, ούτε προέκυψε στις ευρωεκλογές, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσε ακόμα και σε αυτές να ήταν καλύτερα τα πράγματα. Όμως ό,τι έγινε στις ευρωεκλογές δεν ήταν ένα ξαφνικό συμβάν.

Στο πολιτικό επίπεδο για να είναι πειστική η εναλλακτική πρόταση της αριστεράς απαιτείται καθαρός στρατηγικός προσανατολισμός, ισχυρές συμμαχίες, στρατηγική σύμπλευσης με τις δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και σοβαρά στηρίγματα στον διεθνή χώρο, ιδιαίτερα σε μια περιοχή ευπαθή όπως είναι ο ευρύτερος γεωπολιτικός μας περίγυρος. (Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Παρευξείνιες χώρες). Για παράδειγμα ένα κίνημα για την ειρήνη και τη σταθερότητα στις περιοχές αυτές θα ήταν μια πρωτοβουλία που θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε με την συμβολή των δυνάμεων της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.

Αντί όλων αυτών, είχαμε:

1. Μια σχεδόν μονομερή πολιτική επένδυση στη νεολαία και στο κίνημά της. Αυτό, ενώ είναι πολλές φορές αναπόδραστο και αναμφίβολα θετικό, δεν είναι ικανή συνθήκη για μια συνολική εναλλακτική προοπτική.

2. Σε σαφή απόκλιση από το κείμενο του προγράμματος του ΣΥΝ, έξω από κάθε δημοκρατική διαδικασία, αλλά και χωρίς στοιχειώδη θεωρητική θεμελίωση κάποιοι ανακάλυψαν ότι η Ελλάδα ήταν ο «αδύνατος κρίκος» του ευρωπαϊκού καπιταλισμού.

Η αντίληψη αυτή αποτελεί σαφέστατη απόκλιση από το πρόσφατο πρόγραμμα του ΣΥΝ διότι:

1. Ακυρώνει την δημοκρατία ως στρατηγική επιλογή, δηλαδή ως το κύριο πεδίο των αναμετρήσεων μας για την εναλλακτική μας πρόταση.

2. Παρακάμπτει την στρατηγική που έχουμε αποφασίσει, για κοινή πορεία όλων των δυνάμεων της αριστεράς στην Ευρώπη.

3. Μας ωθεί σε εθνικές περιχαρακώσεις.

4. Έδωσε λάθος μήνυμα στη νεολαία και καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τις καθυστερήσεις που επιδείξαμε μέχρι να ξεκαθαρίσουμε τη θέση μας για τα γεγονότα του Δεκέμβρη. Όταν μάλιστα αντιληφθήκαμε  ότι επικοινωνιακά στριμωχνόμαστε, ανακαλύψαμε ως πρότυπο τον Γκάντι και την επόμενη στιγμή εμπλεκόμασταν σε θεολογικές συζητήσεις, αν είμαστε με τη βία ή εναντίον της βίας.

Τα γεγονότα του Δεκέμβρη ανέδειξαν το πραγματικό γεγονός ότι, κορυφαία ζητήματα αντιμετωπίζονται με τακτικισμούς, αλλά και με μια βαβυλωνία πολιτικού λόγου, που τόσο στον ΣΥΡΙΖΑ όσο και στον ΣΥΝ μόνο συντεταγμένες δυνάμεις δεν θύμιζαν.

Η πολιτική και θεωρητική αυθαιρεσία περί «αδύνατου κρίκου» δεν επέτρεψε να κατανοηθεί ότι, το πολιτικό σύστημα και οι κοινωνικές δυνάμεις που το στηρίζουν έχουν πολλές εφεδρείες.

Έχουν πολλές δυνατότητες να σε στοχοποιήσουν με την πολιτική επιρροή τους, με τα διεθνή τους στηρίγματα, με την κυριαρχία τους στα ΜΜΕ και με την αξιοποίηση εγκληματικών ενεργειών οι οποίες είναι στρατηγικά εχθρικές προς το μαζικό κίνημα και την αριστερά.

Όταν ως αριστερά δεν έχεις προετοιμαστεί να αντιμετωπίσεις αυτήν την αναμέτρηση, διαμορφώνοντας τις προϋποθέσεις που προηγούμενα αναφέρθηκαν, τότε είναι απολύτως βέβαιο ότι θα βρεθείς στη γωνία.

Επιπλέον οι τακτικισμοί αυτοί σε συνδυασμό με την έλλειψη συγκεκριμένων κανόνων λειτουργίας στον ΣΥΡΙΖΑ, τροφοδότησαν την πολιτική πολυγλωσσία και τη μείωση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης ανάμεσα στις συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και ανάμεσα στις τάσεις του ΣΥΝ.

 

* Ο Στέλιος Παππάς είναι μέλος της Γραμματείας του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς