ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΠΑ*
Όποιες διαρθρωτικές αλλαγές επιχειρούνται δεν μπορούν να θεμελιωθούν αν συντελούνται απλά στο όνομα του Λαού. Οφείλουν να συνδυάζονται με τη θεσμική δυνατότητα και την ικανότητα του Λαού να πρωταγωνιστεί και να βάζει την σφραγίδα του στα νέα κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα.
Γιατί αυτή η εισαγωγή; Διότι η οποιαδήποτε συζήτηση για το κόμμα και τις συμμαχίες του μας παραπέμπει σχεδόν αυτόματα σε ουσιώδη χαρακτηριστικά της στρατηγικής μας, της στρατηγικής του «δημοκρατικού δρόμου για το σοσιαλισμό».
Κεντρικά χαρακτηριστικά αυτής της στρατηγικής είναι ο ρόλος των μελών, η σχέση με το μαζικό κίνημα και φυσικά ο κεντρικός πυρήνας της, ο «συνασπισμός κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων".
Όπως είναι φυσικό ο χαρακτήρας του κόμματος επηρεάζεται καθοριστικά από τη στρατηγική μας και από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της.
Τα κόμματα της Γ’ και της Δ’ Διεθνούς με τη στρατηγική της «εξ εφόδου κατάληψης της εξουσίας» διαμόρφωσαν μια εργαλειακή αντίληψη για το κόμμα. Δηλαδή «το κόμμα μηχανισμός και εργαλείο για την καθοδήγηση των αγώνων και την τελική κατάκτηση της εξουσίας».
Η αντίληψη αυτή δεν ανταποκρίνεται στις σημερινές πολιτικές και πολιτισμικές συνθήκες, διότι οι λαοί έχουν πετύχει σημαντικές δημοκρατικές κατακτήσεις και νέα κινήματα εμφανίζονται διεκδικώντας το δικό τους αυτόνομο ρόλο στην πορεία για βαθιές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Θα τολμούσα να πω ότι αυτή η αντίληψη δεν είναι απλά ανεπαρκής, είναι συντηρητική.
Ιστορικά όμως τα κόμματα της Γ’ Διεθνούς έδωσαν τη δυνατότητα για συλλογική δράση σε εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως από λαϊκά στρώματα. Το γεγονός αυτό συγκρουόταν με την ελιτίστικη αντίληψη και πρακτική των συντηρητικών δυνάμεων και φυσικά με τη θέληση των κυρίαρχων τάξεων. Αυτοί υποστήριζαν και συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να υποστηρίζουν ότι η πολιτική είναι υπόθεση των κοινωνικών ελίτ. Γι’ αυτό άλλωστε δημιουργούσαν πολιτικά τζάκια και μηχανισμούς κομματαρχισμού.
Αλλά και η σοσιαλδημοκρατία διολίσθησε σε κομματικά μοντέλα πολιτικού ελιτισμού και αρχηγισμού. Ενώ συχνά αντιμετώπισε τους δημοκρατικούς θεσμούς ως μηχανισμούς για την άσκηση τεχνικών της εξουσίας.
Για τη στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου για το σοσιαλισμό το κόμμα δεν είναι απλά ένα εργαλείο ή ένας μηχανισμός. Είναι το πεδίο μέσα στο οποίο αναβαθμίζεται και ολοκληρώνεται η πολιτική συμμετοχή και η δημοκρατική λειτουργία των πολιτών. Η έννοια της πολιτικής και της δημοκρατικής συμμετοχής αποκτά ουσιαστικό περιεχόμενο ως συλλογικός στοχασμός και ως συλλογική δράση.
Το κόμμα, για τη δική μας αντίληψη, δεν είναι άλλη μια μορφή εξουσίας πάνω στους πολίτες, αλλά παράγοντας που αναβαθμίζει τη δημοκρατική λειτουργία του πολιτεύματος, διότι διευρύνει τον ορίζοντα της σκέψης και της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά.
Οι επιλογές μας για «κόμμα μαζικό» και όχι μικρή «σέχτα», για την «οργάνωση ως το κόμμα στο χώρο της», για τις «τάσεις» προκύπτουν από αυτήν την αντίληψή μας.
Ο Δημοκρατικός Δρόμος είναι πλουραλιστικός, πολυπολιτισμικός, πολυεθνικός
Μια σημαντική θεωρητική κατάκτηση της επεξεργασίας μας για τον δημοκρατικό δρόμο υπήρξε η παραδοχή ότι η υπόθεση του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού δεν είναι υπόθεση ούτε ενός μόνο κόμματος ούτε μόνο μιας κοινωνικής τάξης.
Η έννοια του «πολιτικού υποκειμένου» υπερβαίνει τα όρια ενός κόμματος. Το κόμμα ή τα κόμματα διατηρούν τον αυτόνομο ρόλο τους, αλλά έχει αναγνωριστεί και ο αυτόνομος ρόλος του μαζικού κινήματος στη διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού.
Ο νέος πολιτικός και κοινωνικός συνασπισμός του «Δημοκρατικού Δρόμου» δεν προϋποθέτει αναγκαστικά μια γενική πολιτική συμφωνία. Ίσως αυτό δεν είναι και εφικτό. Προϋποθέτει όμως την πολιτική αυτοσυνείδηση της κάθε συνιστώσας για την αυτόνομη ένταξή της σ’ αυτή την προοπτική.
Η στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου διαφέρει ουσιωδώς από αντιλήψεις που θεωρούν ότι ο κοινωνικός μετασχηματισμός είναι μια ιστορική αναγκαιότητα που θα συντελεστεί σχεδόν αυτόματα.
Επίσης διαφέρει από αντιλήψεις που επιχειρούν να επαναφέρουν τον εθνικό κρατισμό ως μοντέλο σοσιαλισμού και ως απάντηση στις προκλήσεις της σημερινής καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης.
Η αριστερά δεν χρειάζεται να βάλει τα κλάματα για το εθνικό κράτος που χάνει σημαντικές από τις αρμοδιότητές του. Ούτε επιτρέπεται να ταυτίσει την υπεράσπιση της εθνικής πολιτισμικής κληρονομιάς με τα εθνικά κράτη, όσο κι αν αυτά συνεχίζουν να αποτελούν βασικό πεδίο αναφοράς για ασκούμενες πολιτικές.
Άλλωστε σήμερα ο ρόλος του έθνους επιβάλλεται να επαναπροσδιοριστεί μέσα στο πλαίσιο πολυεθνικού πολιτισμού.
Το εθνικό κράτος δεν είναι σήμερα επαρκές πεδίο μέσα στο οποίο θα μπορούσε να διαμορφωθεί στρατηγική, αλλά ούτε και πολιτική σε πολλά και κρίσιμα ζητήματα.
Τα θεμελιώδη λοιπόν χαρακτηριστικά του «δημοκρατικού δρόμου» καθόρισαν στο πρόσφατο παρελθόν την ενωτική πολιτική του ΣΥΝ στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
Ο ΣΥΝ υπάρχει πρώτα και κύρια ως ιστορική επιλογή των μελών του και οι ενωτικές του πρωτοβουλίες στηρίζονται σε στρατηγικές επιλογές με βάθος.
Η επιλογή μας για την ίδρυση του ΚΕΑ, αλλά και η επιλογή μας για τη συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι καρπός στρατηγικών επιλογών.
Από αυτές τις στρατηγικές επιλογές δεν πρέπει μα απομακρυνθεί ο ΣΥΝ γιατί θα οδηγηθεί «στο κενό του πολιτικού ή καλύτερα απολίτικου αγνωστικισμού».
Δυστυχώς για λόγους πολιτικής και ιδεολογικής ανεπάρκειας συντηρείται κάποια σύγχυση. Αποσυνδέεται η διαδικασία της συγκρότησης του «συνασπισμού κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων» από την πολιτική της ουσία.
Στο όνομα μιας αφηρημένης ενότητας χάνεται το περιεχόμενο του δημοκρατικού δρόμου για το σοσιαλισμό και κυριαρχεί ένας αφηρημένος «πολιτικός αγνωστικισμός». Χάνεται η δυνατότητα πολιτικών παρεμβάσεων και αγώνων για βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές.
Αυτό το φαινόμενο ήταν εμφανές στο ΣΥΡΙΖΑ στην τελευταία περίοδο τόσο κατά τη διάρκεια των ευρωεκλογών όσο και μετά, όπου αντί να συζητάμε το περιεχόμενο της πολιτικής, ώστε να καλύψουμε το καταφανές έλλειμμα πολιτικής, ασχολούμασταν με τα άλλα.
Ο ΣΥΝ είναι ανάγκη να συνεχίσει την ενωτική του πολιτική, μέσα και έξω από την Ελλάδα, αφού αυτή αποτελεί το συλλογικό πολιτικό, στρατηγικό και θεωρητικό καταστάλαγμά μας. Οφείλουμε πρώτοι εμείς να τηρήσουμε και να απαιτήσουμε από τους συμμάχους να τηρηθούν θεμελιώδεις αρχές συνεργασίας όπως:
Ο αμοιβαίος σεβασμός στην πολιτική φυσιογνωμία κάθε μέλους που συμμετέχει στο συμμαχικό σχήμα.
Η πλειοψηφία να διασφαλίζει τον πλουραλισμό ιδεών και απόψεων αφήνοντας χώρο έκφρασης στις μειοψηφίες.
Να προχωράμε με συνθέσεις προωθητικές και όχι με τον ελάχιστο παρονομαστή.
Οι επιλογές δεν μπορούν να προχωρήσουν όταν βρίσκονται σε διάσταση από τη θέληση της πλειοψηφίας.
Όπως καμιά γενιά δεν ξεκινάει από το μηδέν, δηλαδή από πολιτικό κενό, έτσι και καμιά συμμαχία δεν ξεκινάει και πολύ περισσότερο δεν συντηρείται με το πολιτικό κενό.
* Ο Στέλιος Παππάς είναι μέλος της Γραμματείας της Ε.Ε. του κόμματος Ευρωπαϊκή Αριστερά
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου