Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπόρεσε να υπερβεί τις δυνατότητες και τα προβλήματα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς

Παρά τις ηγετικές αναταράξεις σε ΣΥΝ και ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ίσως και ως μοναδική προωθητική διαφυγή από αυτές, οφείλει να συνεχιστεί ο δημόσιος διάλογος για τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών και το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ, μετά και την τελευταία συνεδρίαση της ΚΠΕ του ΣΥΝ. Σπεύδω από την αρχή να δηλώσω πως στην προσπάθεια θετικής υπέρβασης της κρίσης δεν βοηθούν καθόλου οι πατερναλιστικού τύπου, αλλά χωρίς καθόλου αγάπη, δηλώσεις του Λ. Κύρκου, αλλά ούτε και κινήσεις και δηλώσεις που στο όνομα λαθών ή διαφορετικών εκτιμήσεων οδηγούν σε αποστράτευση και λαθεμένα μηνύματα προς τον κόσμο της αριστεράς. Και βεβαίως δεν βοηθά ούτε η επίδειξη αποφασιστικότητας χωρίς την ταυτόχρονη επίδειξη συντροφικής αλληλεγγύης και απόδοσης της οφειλόμενης τιμής και χωρίς τις κατάλληλες κινήσεις που θα δείχνουν πως πράγματι παίρνονται σοβαρά υπόψη οι παρατηρήσεις για τα όποια λάθη ή παραλείψεις, που αδυνάτισαν την απεύθυνση μας προς την κοινωνία. Τέλος, ασφαλώς δεν βοηθά η καταφανώς άδικη εκτίμηση πως για όλα φταίει η ηγεσία του ΣΥΝ, εκτίμηση που μετεκλογικά εκφέρουν ορισμένα στελέχη της ανανεωτικής πτέρυγας, συμπορευόμενοι παραδόξως με τη συνιστώσα εκείνη του ΣΥΡΙΖΑ την οποία δαιμονοποιούσαν προεκλογικά.

Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών

1. Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών ήταν δυσάρεστο. Και αυτό όχι μόνο λόγω της μικρής κάμψης των ποσοστών αλλά και λόγω των αυξημένων, δικαιολογημένα;, προσδοκιών. Καμιά όμως ανάγνωση του αποτελέσματος δεν θα είναι χρήσιμη και αντικειμενική αν εκτός από τις υπαρκτές αδυναμίες του ΣΥΡΙΖΑ δεν πάρει υπόψη το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο τοπίο της αριστεράς. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπόρεσε να υπερβεί τις δυνατότητες και τα προβλήματα της ευρωπαϊκής αριστεράς. Άρα αποδεικνύεται βιαστική και άστοχη η εκτίμηση περί Ελλάδας «αδύνατου κρίκου» και περί μοναδικότητας του ΣΥΡΙΖΑ που σαν τελείως πρωτότυπο ενωτικό εγχείρημα θα έφερνε τη διαφορά. Ακόμα ζούμε την εποχή της ήττας του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε. Δεν υπάρχει ισχυρή ελκτική δύναμη των ιδεών μας. «βιαστήκαμε» να «μεγαλώσουμε» ενώ οι ιδέες μας είναι ακόμα μειοψηφικές.

2. Ο πρόεδρος του ΣΥΝ έδειξε από την πρώτη στιγμή γενναιότητα και έκανε ειλικρινή αποτίμηση του αποτελέσματος, σε αντίθεση με τους ηγέτες των άλλων κομμάτων. Είναι απολύτως ακατανόητες και εκτός πραγματικότητας οι υπερβολές περί ταπεινωτικής ήττας. Το αποτέλεσμα ήταν κατώτερο των προσδοκιών και των στόχων μας, άρα αποτυχία. Είναι φανερό πως χρειάζεται ανοικτός δημοκρατικός διάλογος με αληθινή προσπάθεια ανίχνευσης των λαθών ή παραλείψεων που δυσκόλεψαν την απεύθυνση μας στην κοινωνία, παρά τη γενικά σωστή και δικαιωμένη από προηγούμενες αναμετρήσεις πολιτική γραμμή. Οι βεβιασμένες και προσχηματικές δηλώσεις στελεχών της ανανεωτικής πτέρυγας που επικαλούνται την εγκατάλειψη του αριστερού ευρωπαϊσμού και της ανανεωτικής φυσιογνωμίας του ΣΥΝ, αναφέρονται σε παρωχημένες αναλύσεις, δημιουργούν λαθεμένες εντυπώσεις στον κόσμο της ανανεωτικής αριστεράς και δεν βοηθούν να αναπτυχθεί ουσιαστική συζήτηση πέρα και έξω από τασικές περιχαρακώσεις.

Η βασική ιδέα της πολιτικής μας πρότασης είναι η συσπείρωση και ενδυνάμωση των δυνάμεων της αριστεράς και της ριζοσπαστικής οικολογίας για να αλλάξουν οι συσχετισμοί και το πολιτικό σκηνικό, για να γίνουν δυνατές λύσεις πέραν του δικομματισμού και της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης. Απαραίτητη προϋπόθεση η πάλη για αλλαγή συνειδήσεων μέσα από την άσκηση αποτελεσματικής ριζοσπαστικής αντιπολίτευσης και η προβολή προγραμματικών προτάσεων που θα δείχνουν τον δρόμο λύσης των προβλημάτων της χώρας των εργαζόμενων και της νεολαίας στη λογική υπέρβασης του συστήματος που θέτει τα κέρδη πάνω από τους ανθρώπους, για πολιτικές που θα βάζουν την ανάγκη διεύρυνσης του δημόσιου χώρου πάνω από τα «ιδιωτικά» συμφέροντα. Αυτά κατά τη γνώμη μου παραμένουν σε ισχύ, επικυρωμένα μάλιστα με μεγάλες συνεδριακές πλειοψηφίες. Όποιος θέτει θέμα ριζικής αλλαγής των βασικών στοιχείων της πολιτικής μας εξ αντικειμένου θέτει θέμα συνεδρίου. Αντιθέτως είναι αναγκαία και πολύτιμη η συζήτηση για διορθώσεις, συμπληρώσεις, αποσαφηνίσεις, αποτελεσματικότερη διαχείριση και εμπλουτισμό της πολιτικής μας.

ΣΥΝ και ΣΥΡΙΖΑ

Ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει στρατηγική επιλογή. Οφείλουμε όμως να συζητήσουμε ορισμένα θεμελιακά ζητήματα. Ο ισχυρός ΣΥΝ αποτελεί βασική προϋπόθεση για ισχυρό ΣΥΡΙΖΑ. Δεν πρέπει ούτε στιγμή να ξεχνάμε πως ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί ενωτικό εγχείρημα σε διαρκή δοκιμασία, αλλά ενωτικό εγχείρημα ήταν και είναι και η συγκρότηση του ΣΥΝ. Πολλές φορές οι υπαρκτές διαφορές οδηγούνται στα άκρα, φτάνοντας στο σημείο να ακούγονται περιφρονητικές και απαξιωτικές απόψεις για αλλήλους, όταν όμως φτάνει η ώρα να μετρηθούμε στην κάλπη και μετριόμαστε λιγότεροι μας κακοφαίνεται. Δέστε στις προηγούμενες Ευρωεκλογές τη μοναχική κάθοδο του ΣΥΝ λόγω διαφορετικών επιλογών συμμάχων στον ΣΥΡΙΖΑ και την απομάκρυνση ανθρώπων της ανανεωτικής αριστεράς από την κάλπη του ΣΥΡΙΖΑ στις πρόσφατες εκλογές λόγω «δυσανεξίας» στο ευρωψηφοδέλτιο με αποτέλεσμα να χάνονται ψήφοι από διαφορετική κάθε φορά κατεύθυνση. Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί εγχείρημα ενότητας της αριστερών πολλαπλών ιδεολογικών αφετηριών και ιστορικών παραδόσεων και για να πετύχει σημαίνει πως όλοι μετακινούνται και συνθέτουν. Η «δυσανεξία» των μεν στους δε δεν προωθεί το εγχείρημα. Υπάρχουν βεβαίως «δυσανεξίες» από πείσμα και επιπολαιότητα ή από άγονη ιδεολογική εμμονή σε ξεπερασμένες απόψεις αλλά και «δυσανεξία» σε αυτό καθαυτό το εγχείρημα άρσης της πολυδιάσπασης της αριστεράς. Η κατεύθυνση που θα πάρει η λύση του προβλήματος αποτελεί μείζον πολιτικό διακύβευμα και απαιτείται επιμονή, υπομονή, ανιδιοτέλεια και συνεχής επαφή με τις ανάγκες και τα προβλήματα της κοινωνίας αλλά και τις αγωνίες τις ελπίδες και τους προβληματισμούς του κόσμου της αριστεράς. Απαιτείται λοιπόν σεβασμός του κόσμου του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και σεβασμός στη σημασία και στην ισχύ κάθε συνιστώσας. Είναι άδικο, καταστροφικό αλλά και παράλογο να δίνεται η εντύπωση, από λάθος εκτίμηση ελπίζω, πως συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ ανοίγουν μέτωπο με την πλειοψηφία του ΣΥΝ, πλειοψηφία που διαμορφώθηκε έχοντας σαν ένα από τα βασικά στοιχεία την αμέριστη υποστήριξη στο εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν έχουμε αρκετούς αληθινούς αντιπάλους και ψάχνουμε «αντιπάλους» εκεί που δεν υπάρχουν; Κατά τη γνώμη μου απαιτείται ένα μέτωπο κομματικής «λογικής» στον ΣΥΝ πέρα από αμετακίνητες τασικές δεσμεύσεις που θα αποτελέσει και τον πυρήνα ενός «μετώπου ΣΥΡΙΖικής λογικής» στον ΣΥΡΙΖΑ. Όχι για να μείνουν όλα ως έχουν, αλλά για να αλλάξουν. Η προωθητική σύνθεση στον ΣΥΝ θα συμβάλει σε προωθητική σύνθεση και στον ΣΥΡΙΖΑ. Μια σύνθεση που θα επιτρέψει τη διεύρυνση του ΣΥΡΙΖΑ στο σοσιαλιστικό και ριζοσπαστικά οικολογικό χώρο, αλλά και για να κατοχυρωθούν τα πολιτικά δικαιώματα των προσερχόμενων που δεν ανήκουν σε κομματικές συνιστώσες. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να είναι «κλειστό» κόμμα διότι η ουσία του βρίσκεται στη διεύρυνση.

Ορισμένα ειδικά ζητήματα εκλογικής και πολιτικής τακτικής

1. Από το ζενίθ της δημοσκοπικής μας δυναμικής μέχρι τις ευρωεκλογές χάσαμε τη «συμπάθεια» του κόσμου. Αυτό συνέβη γιατί, ως οφείλαμε, πήραμε δύσκολες ριζοσπαστικές θέσεις σε μια σειρά ζητήματα, όμως δεν είχαμε την επάρκεια να πείσουμε τον κόσμο για την ορθότητα τους, μερικές φορές μάλιστα φάνηκε να «καμαρώνουμε» γιατί γινόμασταν «αντιπαθείς».

2. Από λάθος διαχείριση αλλά και λόγω εσωτερικών προβλημάτων χάσαμε την ηθική υπεροχή που μας έδινε η υποδειγματική διαδικασία ανάδειξης του προέδρου Αλ. Τσίπρα στο τελευταίο συνέδριο μετά την αποχώρηση του Αλ. Αλαβάνου που σηματοδοτούσε την ανιδιοτέλεια και τη συντροφικότητα των στελεχών του χώρου μας. Καταφέραμε να φανούμε και εμείς σαν τμήμα του φθαρμένου πολιτικού σκηνικού με τις αντιπαραθέσεις για τις βουλευτικές θητείες και για τη σειρά των υποψήφιων ευρωβουλευτών.

3. Δεν διαχειριστήκαμε με επάρκεια και αυτοπεποίθηση τη δημοσκοπική μας άνοδο. Οφείλαμε κατά τη γνώμη μου, να διακηρύξουμε ξεκάθαρα στον κόσμο της αριστεράς και στο διευρυμένο προοδευτικό ακροατήριο πως ζητάμε την ενίσχυση μας και για να είμαστε ισχυρή αποτελεσματική αντιπολίτευση αλλά και για να μπορούμε να συμβάλουμε σε κυβερνητικές λύσεις. Ο λαός καλείται να αποφασίσει για τη θέση μας στο πολιτικό σκηνικό. Μια αποφασιστική ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ με ανατροπή συσχετισμών ήταν, και είναι, ο μόνος δρόμος για να ανοίξουν προοπτικές και κυβερνητικών λύσεων. Ο λόγος μας οφείλει πάντα να αφήνει ανοικτή την ελπίδα, όχι βεβαίως να κοροϊδεύει με ψεύτικες ελπίδες, ούτε να κολακεύει τον κυβερνητισμό των οπαδών του ΠΑΣΟΚ που προσβλέπουν στον χώρο μας. Η πρόταση αυτή βέβαια δεν έχει καμιά σχέση με τη συνεχώς προβαλλόμενη, ανεξαρτήτως συσχετισμών θέση για συμμετοχή σε κεντροαριστερές κυβερνήσεις. Είπαμε πολλά σωστά, εδώ και εκεί ακούστηκε και ο πυρήνας αυτού του προβληματισμού, όμως δεν ήταν ξεκάθαρη και από όλους μια τέτοια τοποθέτηση.

4. Έγινε πολλή κριτική για το κεντρικό προεκλογικό σύνθημα «για τα συμφέροντα των πολλών». Νομίζω πως θα ήταν προτιμότερο να εξετάζαμε αν οι θέσεις μας, οι πρωτοβουλίες μας και οι προτάσεις μας έκφραζαν πράγματι τα συνολικά συμφέροντα των πολλών, αν δηλαδή η συγκεκριμένη ταξική μας απεύθυνση ήταν σύμφωνη με τις προγραμματικές μας επεξεργασίες και τα συνεδριακά μας κείμενα. Εκτιμώ πως μας διέκρινε μια μερικότητα, δεν μπορέσαμε να πείσουμε πως προτείνουμε λύσεις για τη μεγάλη πλειοψηφία των εργαζόμενων, των αγροτών, των εργαζόμενων επιστημόνων, των μικρών ελεύθερων επαγγελματιών. Ασφαλώς κάναμε πολύ καλά που αναδείξαμε τα ζητήματα της οικολογίας και του δημόσιου χώρου, όμως πρέπει η πρόταση μας να επιτρέπει σε όλους αυτούς που θέλουμε να εκπροσωπήσουμε να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στην προοπτική που τους προτείνουμε. Αυτό καθόλου δεν σημαίνει πως θα κολακεύουμε την ενσωμάτωση τους στον καταναλωτικό τρόπο ζωής και στις ατομικές η στενά συντεχνιακές λύσεις. Χρειάζεται πολύ δουλειά ακόμα γι' αυτό.

5. Αν και τα περισσότερα μέλη του κόμματος μάλλον έδωσαν το μέγιστο δυνατό, η αδύναμη και πολλές φορές ανύπαρκτη λειτουργία των πολιτικών κινήσεων δεν έδινε τη δυνατότητα προγραμματισμού, ελέγχου, έγκαιρης ενημέρωσης, μαζικής δουλειάς και πλήρους κάλυψης του χώρου τους. Έχουμε ένα πολύ αδύναμο εργαλείο ενώ οι απαιτήσεις είναι μεγάλες.

6. Η ηγεσία του κόμματος αν και όργωσε τη χώρα και έδωσε το μέγιστο από άποψη προσφοράς, έδειξε πως δεν είχε ικανοποιητική εικόνα του πως σκέπτεται και κινείται ο κόσμος. Τις τελευταίες μάλιστα προεκλογικές μέρες μας «ενθάρρυνε» με λαθεμένα «αισιόδοξα» στοιχεία, πράγμα που επέτεινε το αίσθημα αποτυχίας. Το γεγονός αυτό δείχνει πως χρειάζεται μια καλύτερη επαφή του προέδρου και συνολικά της Π.Γ. με τα στελέχη τουλάχιστον της ΚΠΕ αλλά και τα μέλη του κόμματος.

Περί “αριστερού πόλου”

Δεν υπηρετήσαμε με συνέχεια και συνέπεια την στρατηγική επιλογή για κοινή δράση και συνεργασία όλων των δυνάμεων της αριστεράς και της ριζοσπαστικής οικολογίας. Η διεύρυνση του ΣΥΡΙΖΑ με ισχυρή σοσιαλιστική συνιστώσα και δυνάμεις της ριζοσπαστικής οικολογίας αποτελεί ζωτικό στόχο. Η απεύθυνση λοιπόν στον κόσμο που βρίσκεται στον χώρο και τις παρυφές του ΠΑΣΟΚ απαιτεί σταθερότητα και σοβαρότητα. Πέρα από τη νεολαία με αυτό τον χώρο υπάρχει η μεγαλύτερη δυνατότητα επικοινωνίας. Όσο για το ΚΚΕ οι διαφορές μας και η αντιπαράθεση με τη διχαστική στάση της ηγεσίας του δεν αποτελούν εμπόδιο στο ενωτικό μας κάλεσμα προς τον κόσμο της αριστεράς. Μόνο η ενίσχυση των πολιτικών θέσεων μας και των ιδεών μας μπορεί να ανατρέψει το τελματωμένο σκηνικό στο χώρο της αριστεράς.

Περί αριστερού ευρωπαϊσμού

Η διαφορετική μας αντίληψη για την Ευρωπαϊκή Ένωση από το ΚΚΕ όχι μόνο δεν πρέπει να μας οδηγεί σε απολογητική στάση αλλά αντιθέτως αποτελεί πλεονέκτημα. Πράγματι επιμένουμε πως η πεποίθηση μας πως ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να υπάρξει αποκλεισμένος σε εθνικά σύνορα μας οδηγεί στην αποδοχή του ευρωπαϊκού χώρου σαν προνομιακού πεδίου πάλης για αποτελεσματικές και ολοκληρωμένες εναλλακτικές λύσεις σε αντινεοφιλελεύθερη κατεύθυνση με ορίζοντα τον σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία. Ζούμε σε μια ευνοημένη από την ιστορική εξέλιξη και τις κατακτήσεις των εργαζόμενων περιοχή του πλανήτη. Αριστερός ευρωπαϊσμός είναι λοιπόν η κινηματική πολιτική δράση για ανατροπή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και των αντιδημοκρατικών μεθοδεύσεων της ηγεσίας της Ε.Ε. Αριστερός ευρωπαϊσμός είναι η υποστήριξη αναβάθμισης του ρόλου του ευρωκοινοβουλίου και ο εκδημοκρατισμός των θεσμών. Αριστερός ευρωπαϊσμός είναι η επιμονή στην προσπάθεια δημιουργίας ευρωπαϊκού λαού μακριά από εθνικιστικούς και ρατσιστικούς αποκλεισμούς. Αριστερός ευρωπαϊσμός είναι η αντίθεση στα αποτελέσματα της συνθήκης του Μάαστριχτ (γιατί αλήθεια φοβούμαστε να δηλώσουμε την αντίθεση μας σε αυτή τη συνθήκη;) και στην προσπάθεια αναγωγής του νεοφιλελευθερισμού σε συνταγματική συνθήκη. Όπως αγαπάμε την πόλη μας και τη χώρα μας και παλεύουμε να τις αλλάξουμε έτσι αγαπάμε και την Ευρώπη και πρέπει να αγωνιστούμε να την αλλάξουμε μαζί με τους άλλους Ευρωπαίους αν θέλουμε να συνεχίσει να υπάρχει. Αν συμφωνούμε σε αυτά ποιος ο λόγος να επανερχόμαστε συνεχώς σε αδιέξοδες και πολλές φορές προσχηματικές αντιπαραθέσεις; Θυμίζω στους συντρόφους της ανανεωτικής πτέρυγας που οξύνουν την αντιπαράθεση στο θέμα της Ευρώπης, πως ένας από τους λόγους που το κομμάτι των μελών του ΚΚΕ που παρέμεινε στον ΣΥΝ μετά τη διάσπαση έκανε την επιλογή αυτή ήταν και η αντίθεση στην αδιέξοδη ευρωπαϊκή πολιτική του ΚΚΕ. Αυτό δεν σημαίνει πως τίποτα δεν έχει αλλάξει στην Ε.Ε. από τότε και πως οι τότε θέσεις και οι διαπιστώσεις της ανανεωτικής αριστεράς δεν χρειάζονται αναθεωρήσεις και προσαρμογές στη σύγχρονη πραγματικότητα της Ε.Ε.

Επίλογος

Μπορεί η κρίση που προέκυψε με αφορμή το δυσάρεστο αλλά όχι καταστροφικό αποτέλεσμα των ευρωεκλογών να αποτελέσει καταλύτη για να ξεκινήσει με νέα ορμή ο ΣΥΡΙΖΑ και να βελτιωθούν πολλά πράγματα στον ΣΥΝ. Αυτό φαίνεται να είναι η προσμονή αλλά και η απαίτηση του κόσμου της ανανεωτικής ριζοσπαστικής αριστεράς. Ενός κόσμου όμως που πρέπει να πάρει στα χέρια του αυτή την υπόθεση με νέο ενθουσιασμό και αναπτερωμένες ελπίδες. Ελπίδες που δεν θα τις στηρίζει ούτε σε εν λευκώ ανάθεση σε αλάθητους χαρισματικούς ηγέτες, ούτε σε βεβαιότητες από παλιές εποχές. Ελπίδες που θα βασίζονται σε δημοκρατικής λειτουργίας κόμματα και σχηματισμούς, σε συμμετοχικές διαδικασίες, σε ανιδιοτελή προσφορά, σύνθεση απόψεων, διαρκή επαφή με τα προβλήματα των εργαζόμενων και της νεολαίας, με αναζήτηση προγραμματικής επάρκειας, με σωστή αμφίδρομη σχέση με τα κινήματα με αγώνες για κατάκτηση λύσεων εκεί που είναι δυνατόν από σήμερα, με το προσωπικό, ηθικό, αγωνιστικό παράδειγμα των ανθρώπων της αριστεράς σε όλους τους αρμούς της κοινωνίας. Μπορούμε; Αυτό μένει να αποδειχτεί.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ

μέλος ΚΠΕ ΣΥΝ