Του Γιώργου Ματθαίου*
Για πρώτη φορά έχει ανοίξει -έστω και δειλά- μια μεγάλη κουβέντα στην αριστερά για το εάν μπορεί η Ελλάδα να βρεθεί στη θέση του «αδύναμου κρίκου» της καπιταλιστικής ολοκλήρωσης που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση. Εάν ευοδωθεί, θα δώσει τόσο το ιδεολογικό πρόταγμα στην αριστερά για να αλλάξει συνειδήσεις όσο και το πολιτικό σχέδιο για να ανατρέψει το συστημικό δικομματικό κατεστημένο στην Ελλάδα.
Πρώτη παρατήρηση: Η κρίση της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ολοκλήρωσης εκφράζεται στο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας της Ε.Ε. με την απόπειρα μεταβολής του τρόπου λήψης των κρίσιμων αποφάσεων (Συνθήκη της Λισσαβώνας, νέος ρόλος του ευρωκοινοβουλίου κ.λπ.). Η κρίση του νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού μοντέλου ολοκλήρωσης αγγίζει κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές δομές του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Αυτές είναι που αποκαλύπτουν την κρίση στην απόπειρα δημιουργίας του υπερεθνικού κρατικού μορφώματος της Ε.Ε., η οποία εστιάζεται στην πολιτική της και την οικονομία της.
Τα συνεχή θεσμικά προβλήματα στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση απορρέουν από την επιμονή των εθνικών κρατών να παράγουν οικονομικά αποτελέσματα. Μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικές σχολές ερμηνείας της κρίσης: τη νεοφιλελεύθερη και τη σοσιαλφιλελεύθερη, στην οποία ανήκει η σημερινή σοσιαλδημοκρατία, ανάμεσά της και η λεγόμενη τάση του «αριστερού ευρωπαϊσμού», είτε κινείται σε δεξιά είτε σε αριστερή κατεύθυνση.
Δεύτερη παρατήρηση: Η πρώτη θεώρηση αναφέρεται στην κρίση ως αποτέλεσμα φοβικών συνδρόμων και εθνοκεντρικών πρακτικών των κοινωνιών που πλήττονται από την παγκοσμιοποίηση. Εστιάζει στην αδυναμία του ευρωπαϊκού πολιτικού προσωπικού να πείσει τους πολίτες για την αναγκαιότητα ολοκλήρωσης της διαδικασίας ενοποίησης. Θεώρηση που συνοδεύει και την κριτική από τα δεξιά για την Ε.Ε. της Ανανεωτικής Πτέρυγας.
Η δεύτερη δίνει έμφαση στο «δημοκρατικό έλλειμμα» της Ένωσης και στο χάσμα ανάμεσα στους πολίτες από τη μία και στις κυβερνήσεις και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς από την άλλη. Έτσι η απόρριψη του ευρωσυντάγματος και της ευρωσυνθήκης θεωρείται αποτέλεσμα της έλλειψης δημοκρατικής συμμετοχής και η αποχή των πολιτών ως απάντηση σε αυτή την έλλειψη. Κάτι τέτοιο υποστηρίζει και η τάση του κριτικού ευρωπαϊκού προσανατολισμού στο κόμμα μας.
Παρά τις διαφορετικές πολιτικές τους αφετηρίες και οι δύο αυτές ερμηνείες δείχνουν να αγνοούν το πολιτικό και οικονομικό υπόβαθρο της κρίσης. Η πορεία της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και οι καπιταλιστικές αντιθέσεις που αυτή περικλείει δεν προσεγγίζονται και δεν αναλύονται καν από τις δύο ερμηνείες.
Τρίτη παρατήρηση: Προφανής λόγος για τις δομικές αδυναμίες των δύο σχολών σκέψης είναι ο αστικός πολιτικός προσανατολισμός τους. Τα «πώς» και τα «γιατί» της κρίσης της Ε.Ε. τα ξεπερνούν. Ιδιαίτερα η Ανανεωτική Πτέρυγα θεοποιεί τους θεσμούς και τις διαδικασίες της ενοποίησης έχοντας οριστικά εγκαταλείψει τη μαρξιστική θεώρηση για την κίνηση της ιστορίας.
Τέταρτη παρατήρηση: Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει σοβαρότατα εμπόδια στην προσπάθειά της να παραγάγει κοινές στρατηγικές. Πρώτο βασικό εμπόδιο είναι ο χρόνος που απαιτείται για τη διασύνδεση των ξεχωριστών εθνικών - κρατικών οντοτήτων, υπερβαίνοντας ιστορικές, πολιτισμικές και γλωσσικές διαφορές, για την επίτευξη μιας σχετικής ομοιογένειας. Ο καπιταλισμός του 21ου αιώνα αδυνατεί να υπερβεί τη δυναμική του εθνικού κράτους.
Ο ισχυρισμός ότι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων θα οδηγούσε στη δημιουργία νέων υπερεθνικών και υπερκρατικών ρυθμίσεων και στην υπέρβαση και τη σμίκρυνση του ρόλου του εθνικού κράτους αποδεικνύεται ανέφικτος. Η δικαίωση του Λένιν είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού. Στον σύγχρονο κόσμο κυρίαρχη μορφή παραμένει το εθνικό κράτος ως μέρος του εποικοδομήματος.
Τη στιγμή που ο καπιταλιστικός καταμερισμός παραγωγής, υπηρεσιών και χρηματοπιστωτικού συστήματος, σε συνθήκες μεγιστοποίησης της υπεραξίας, απαιτεί παγκοσμιοποίηση και θεωρεί αναγκαία τη δημιουργία υπερεθνικών καπιταλιστικών ολοκληρώσεων, το εθνικό κράτος, ως κύριος εκφραστής και θεματοφύλακας των συμφερόντων της αστικής τάξης, παραμένει απαραίτητο.
Συμπέρασμα: Οι παραγωγικές δυνάμεις, λοιπόν, σε αυτό το περιβάλλον κρίσης απαιτούν έναν νέο τύπο σχέσεων παραγωγής, που θα τους επιτρέψει να κινηθούν προς τα εμπρός. Η τάση αναζήτησης νέου τύπου παραγωγικών σχέσεων θα οδηγήσει σε οξύτατες κοινωνικές -ταξικές και ενδοταξικές- συγκρούσεις, ενώ ταυτόχρονα θα απαιτεί τη δημιουργία υπερεθνικών κρατικών οντοτήτων, που για να γίνουν και να λειτουργήσουν χρειάζεται η αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων.
Η Ε.Ε., με την κοινοβουλευτική και τεχνοκρατική γραφειοκρατία της, θα παραμείνει γραφικός μηχανισμός που θα υπηρετεί ορισμένη μερίδα του πιο επιθετικού χρηματιστικού κεφαλαίου. Την ίδια στιγμή τα εθνικά κράτη της Ε.Ε. θα βυθίζονται όλο και περισσότερο στη δομική κρίση του καπιταλισμού, όπως δείχνουν σήμερα τα παραδείγματα της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, και θα στρέφονται το ένα ενάντια στο άλλο.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, οι αντικειμενικές συνθήκες και η κρίση της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ολοκλήρωσης φαίνεται να απαιτούν την επαναστατική μεταβολή των παραγωγικών σχέσεων στην Ελλάδα με την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και τη σοσιαλιστική προοπτική.
* Ο Γιώργος Ματθαίου είναι μέλος της Π.Κ. Γέρακα και συμμετέχει στην Πρωτοβουλία για την Αριστερή Ανασύνθεση
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου