Ο σοσιαλισμός και το πολιτικό υποκείμενο της αριστεράς

Του Χρήστου Τσακόπουλου

Ο Μαρξ, ο μεγάλος διανοητής και δάσκαλος μας, έθεσε στους ώμους της εργατικής τάξης τον ιστορικό ρόλο της ανατροπής του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και της απελευθέρωσης, στον σοσιαλισμό, μαζί με τον εαυτό της και ολόκληρης της κοινωνίας. Στα Grundisse, ο Μαρξ έγραψε για τον συλλογικό, συνεταιριστικό, συμμετοχικό εργαζόμενο, από τον διευθυντή του εργοστασίου μέχρι τον χειρώνακτα εργάτη. Ο Λένιν, μεθερμηνεύοντας τον Μαρξ, αντί της τάξης, ανέθεσε τον ιστορικό αυτό ρόλο, στο ιδεολογικό του δημιούργημα, (στο βιβλίο του “Τι να κάνουμε”) στο επαναστατικό κόμμα νέου τύπου. Η θέση αυτή, μαζί με τις θέσεις του για τον ιμπεριαλισμό και τη θέση του περί του αδύνατου κρίκου ( επανάσταση σε μια χώρα, μη καπιταλιστικός δρόμος ανάπτυξης στις δεσποτικές, ασιατικές χώρες και στις πρώην αποικιοκρατούμενες, κ.ά.) αποτέλεσαν τη σταλινική κομματική ιδεολογία, με την ονομασία “μαρξισμός-λενινισμός”. Ο “σοσιαλισμός” που οικοδομήθηκε, πρώτα στην ΕΣΣΔ, και μετά στις άλλες χώρες, δεν ήταν παρά ένα ιδιόμορφο, πρωτόγνωρο ταξικό κοινωνικό μόρφωμα. Το κράτος ήταν συνεχώς ενισχυόμενο, αντί της σταδιακής απονέκρωσής του. Η κρατικοκομματική γραφειοκρατία αποτέλεσε την ελίτ της εξουσίας.

Η γενική κρατική ιδιοκτησία, ως μορφή κοινωνικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, αποτέλεσε την οικονομική βάση του μορφώματος, με τον λαό αποξενωμένο από αυτά. Ο “μαρξισμός-λενινισμός” ήταν η επίσημη κρατική-κομματική ιδεολογία. Στις τροτσκιστικές και μαοϊκές θέσεις δεν υπήρχαν θεμελιακές διαφορές, όσον αφορά τα καθεστώτα αυτά, στην ουσία του ιδεολογικού πλαισίου και της μορφής εξουσίας. Οι τομές που άνοιξε η περεστρόικα, το πραξικόπημα εναντίον της και η κατάρρευση των καθεστώτων, δεν αφήνουν αμφιβολίες για τη φύση του συστήματος που είχε δημιουργηθεί. Σηματοδοτήθηκε ταυτόχρονα και η χρεωκοπία του λενινιστικού μοντέλου εξουσίας, όπως χρεωκόπησε και το σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο της 2ης διεθνούς.

Και τα δύο μοντέλα, και το λενινιστικό-κομμουνιστικό και το σοσιαλδημοκρατικό-δευτεροδιεθνιστικό, σήμερα απορρίπτονται. Η εξουσία του λαϊκού μετώπου που προτείνει το ΚΚΕ, δηλαδή η εξουσία στην αυθεντική σταλινική εκδοχή, αν γίνει πραγματικότητα, μόνο ως ζοφερό φανταστικό θρίλερ μπορεί να θεωρηθεί. Αλλά και τα άλλα μέτωπα ανατροπών που ακούγονται από άλλους κύκλους της αριστεράς τελευταία, όπως και οι θεωρίες περί αδύνατου κρίκου της Ελλάδας βρίσκονται στην ίδια με το ΚΚΕ ιδεολογική κατεύθυνση. Η δε θέση για στρατηγικού χαρακτήρα συνεργασία με το ΚΚΕ, στο πλαίσιο της μεγάλης αριστεράς χωρίς καμία εξαίρεση, είναι θεωρητικά και πολιτικά απαράδεκτη για την ανανεωτική αριστερά και κλείνει το παζλ των παραπάνω απόψεων, με μια μαγική εικόνα από το παρελθόν.

Η εναλλακτική πρόταση στις θεωρίες των μετώπων και της κομματικής εξουσίας είναι η στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου για τον σοσιαλισμό, με δημοκρατία και ελευθερία. Η στρατηγική των, δομικού χαρακτήρα, διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, με τη θέληση της πλειοψηφίας του λαού. Της μη βίας για την κατάληψη της εξουσίας. Της αντίστασης στη βία των καταπιεστών για την αναίρεση των κατακτήσεων του λαού. Της συνεχώς διευρυνόμενης δημοκρατίας, με κυριαρχία της άμεσης σε σχέση με την αντιπροσωπευτική. Η στρατηγική της αυτοδιαχείρισης, και της πολιτικής κοινωνίας των πολιτών ως μοντέλο εξουσίας.

Η στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου για τον σοσιαλισμό προϋποθέτει και αντίστοιχη φιλοσοφία στη συγκρότηση του πολιτικού υποκειμένου της αριστεράς, εναλλακτικού στο λενινιστικό κόμμα νέου τύπου και στα αρχηγικά, διαχειριστικά, σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Αρκετά χρόνια ανεχθήκαμε τα συγκεντρωτικά, εξουσιαστικά κόμματα των μηχανισμών.

Πρέπει στην εσωτερική συγκρότηση του πολιτικού υποκειμένου της ανανεωτικής αριστεράς να εκφράζεται πολιτισμικά το μοντέλο της εξουσίας, που προτείνει ως εναλλακτικό κοινωνικό σχηματισμό. Να είναι, αμεσοδημοκρατικό, με οριζόντια διαδικτύωση, κινηματικό, χωρίς επαγγελματικά πολιτικά στελέχη και με εφαρμογή των αρχών της εναλλαγής και της ανακλητότητας.

Οι συνθήκες της γενικότερης οικονομικής, κοινωνικής, πολιτισμικής και ηθικής κρίσης του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος που βιώνουμε, απαιτούν μια νέα, αναγεννημένη, επαναστατική δημοκρατική αριστερά.