Διαίρει και βασίλευε;

Του Ηλία Καζάνη

...Η αγωνία για τις πολιτικές εξελίξεις έχει φτάσει στην κορύφωσή της. Τα γεγονότα εκτυλίσσονται γοργά και είναι δύσκολο να αξιολογήσει κανείς εάν είναι αποτέλεσμα προσεκτικών και μελετημένων κινήσεων ή εάν καθορίζονται από συγκυρίες. «Το κόμμα διασπάστηκε». Η συμπαγής ομάδα της ανανεωτικής πτέρυγας προσπάθησε αλλά δεν μπόρεσε να συνεχίσει να συμβιβάζεται με τη συμπόρευση με αριστερίστικους (σαν συνώνυμο με το «ανεύθυνους» ακούγεται) σχηματισμούς. Ο πρόεδρος και οι περί αυτόν βρέθηκαν σε ασφυκτική πίεση, είναι σαφές πως δεν ήθελαν να ματώσουν, αλλά η πλειοψηφία των μελών δεν φάνηκε να συγκινείται. Οι προγενέστερες κινήσεις του πρώην προέδρου με ακρίβεια οριοθέτησαν τη μία άκρη του κόμματος και αυτομάτως έθεσαν τους ανανεωτές στην άλλη άκρη και κατέστησαν σαφές το μέγεθος της αιμορραγίας εάν κοβόταν το ένα ή το άλλο άκρο. «Το κόμμα διασπάστηκε».

Το διακύβευμα τεράστιο: η ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας, η διείσδυση της οικολογικής σκέψης και πρακτικής στην καθημερινότητα του πολίτη, η αναγκαιότητα αναγέννησης του πολιτικού και οικονομικού συστήματος της χώρας. Σε τέτοιες περιόδους και όταν όλα (τόσα πολλά) και όλοι (τόσοι πολλοί) εξαρτώνται από τις επιλογές σου, δεν μπορείς να κρύβεσαι πίσω από «αναγκαίες» συλλογικότητες και συμβιβασμούς, πρέπει να είσαι καθαρός, σαφής και υπεύθυνος, το κόμμα έπρεπε να διασπαστεί, δεν γινόταν αλλιώς... Και μετά ξύπνησα και θυμήθηκα το εκλογικό και δημοσκοπικό 4%. Νυν, τέως και μελλοντικοί πρόεδροι, ανανεωτές, ριζοσπάστες και κομμουνιστογενείς του Συνασπισμού όλοι μαζί κινούνται (τυχαία ή προγεγραμμένα) και στοιβάζονται σε μια γκαρσονιέρα και φυσικά γκρινιάζουν. Α, ξέχασα, κάποια στιγμή οι δημοσκοπήσεις τους υποσχέθηκαν 18-20%. Αυτό είναι κάτι για να σε κρατήσει στο παιχνίδι, μία ελπίδα στην πολιτική μιζέρια.

Ξεχνάνε όλοι πως αυτό το 18-20% είναι που μας ξέκανε, που αποκάλυψε την πολιτική ωριμότητα και οξυδέρκεια του χώρου. «Το κόμμα διασπάστηκε». Καλό; Κακό; Απογοητευτικό ή ενθαρρυντικό; Πάνω απ' όλα ειλικρινές και από μικροί μαθαίνουμε (θεωρητικά τουλάχιστον) πως η ειλικρίνεια είναι προτέρημα, είναι δύναμη. Απογοητευτικά ειλικρινής εξέλιξη επομένως. Η ανανεωτική αριστερά συνεχίζει να κινείται μόνο στη διάσταση της σκέψης, φέρνοντας μαζί της τα απωθημένα των συσσωρευμένων αποτυχιών της, των εμφανών ανεπαρκειών της και μοιράζοντας παντού αγκυλώσεις που δεν την αφήνουν να κάνει παρά μόνο μικρά-μικρά πραγματικά βήματα. Καβγαδίσαμε για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και τον προσανατολισμό του χώρου. Ποια ήταν η αφορμή και η βάση της διαφωνίας; Ποιος ήταν ο σαφώς προσδιορισμένος πολιτικός στόχος που έθεσαν οι διάφορες τάσεις και τον οποίο δεν υπηρέτησε η ηγεσία; Απουσία στόχου μόνο η γκρίνια μένει να γεμίσει το κενό. Η πραγματοποίηση της πρώτης πανευρωπαϊκής απεργίας. Να ένας στόχος. Ισπανοί, Πορτογάλοι, Ιταλοί και Έλληνες απεργούν για πολύ συγγενείς λόγους, αλλά χώρια.

Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ενοποίησε, εκτός από την οικονομική και εργοδοτική πολιτική, και τα συνδικάτα καθώς και το δικαίωμα σε συντονισμένη και ενοποιημένη απεργιακή κινητοποίηση, σε ομοιογενή απεργιακά δικαιώματα (στη Βρετανία για να απεργήσεις πρέπει να περάσεις από χίλια κύματα). Ας δουλέψει λοιπόν κάθε (πρώην) τάση προς αυτό τον στόχο κι ας έχει το γραφείο της όπου θέλει, δεν με νοιάζει. Να εντοπιστούν θύλακες του δημοσίου που μπορούν και πρέπει να δουλέψουν σωστά και αποδοτικά και να μπουν στην πολιτική και συνδικαλιστική προτεραιότητα. Αντί να πωλούνται δημόσιοι οργανισμοί μόνο και μόνο για να δουλέψουν πιο αποδοτικά, ας γίνουν δοκιμές αναγέννησης μέσα στο υπάρχον σύστημα. Να προσδιορισθούν οι οικονομικές και διοικητικές παράμετροι που εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία συγκεκριμένων υπηρεσιών, να προταθούν λύσεις και να θυσιάσουν οι υπάλληλοι ό,τι κρίνουν απαραίτητο έτσι ώστε να παραμείνουν οι υπηρεσίες αυτές στην ιδιοκτησία και στον έλεγχο της χώρας. Ας δουλέψει λοιπόν κάθε (πρώην) τάση προς αυτό τον στόχο κι ας έχει το γραφείο της όπου θέλει, δεν με νοιάζει.

Τα πράγματα αλλάζουν ραγδαία και ερήμην της Αριστεράς. Το πολιτικό και οικονομικό σύστημα διεθνώς αναγνώρισε πως σε μεγάλο βαθμό απέτυχε και ταχύτατα προσδιόρισε ως αίτιο την υπερβολική κοινωνική πολιτική. Ζητάει από τους πολίτες συγκεκριμένες θυσίες και τονίζει πως έμαθε από τα λάθη και πως κατέχει τις λύσεις. Οι κοινωνίες φοβισμένες, ενοχικές και αποκομμένες επί μακρόν από το αίσθημα της δυνατότητας αποτελεσματικής παρέμβασης στις εξελίξεις παρακολουθούν και περιμένουν. Αν δεν μπουν σαφείς στόχοι σε σχέση με την ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων, αν δεν γίνουν μάχες (δημόσια και καθαρά) για την επίτευξή τους, αν δεν προκύψουν πολλές (δημόσιες, καθαρές και επώδυνες) ήττες και μικρές, αλλά ελπιδοφόρες νίκες (ποιος δεν χάρηκε όταν η κυβέρνηση μιμήθηκε -δημαγωγικά βέβαια- τον ΣΥΝ στο αίτημα για ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες), τότε δεν μπορείς να περιμένεις σύνθεση, συζήτηση και φυσικά αλλαγή. «Το κόμμα διασπάστηκε», θυμίζοντας το διαίρει και βασίλευε. Τουλάχιστον σ' αυτήν την περίπτωση δεν μπορεί κανείς να βρει εξωτερικό δάκτυλο που έσπρωξε τα γεγονότα (με εξαίρεση το θαυμάσιο δημοσκοπικό 18-20%). Βέβαια το αποτέλεσμα είναι το ίδιο ανεξαρτήτως του ποιος έσπρωξε στη διαίρεση. Υπάρχει και η εκδοχή του διαίρεσε το σύνολο για να έχεις πολλές ομάδες, άρα και πολλούς ομαδάρχες: διαίρει και βασίλευε στην ομάδα σου. Τέλος, υπάρχει και η ποιητική εκδοχή του βασίλευε: ο ήλιος βασιλεύει, δηλαδή σιγά-σιγά σβήνει, χάνεται. Διαίρει και βασίλευε, σιγά - σιγά σβήσε και κοιμήσου.

* Ηλίας Καζάνης, ilias_kazanis@yahoo.com Βιολόγος, Πανεπιστήμιο του Cambridge